Hồi Ức, Giấc Mơ, Suy Ngẫm
“Hồi ức, giấc mơ, suy ngẫm” – Hành trình vào nội tâm của Carl Jung
Có những cuốn sách khiến người ta hiểu thế giới rõ hơn. Có những cuốn sách khiến người ta hiểu bản thân sâu hơn. Và “Hồi ức, Giấc mơ, Suy ngẫm” – tác phẩm cuối đời của Carl Gustav Jung – chính là một cuốn sách như thế.
“Hồi ức, Giấc mơ, Suy ngẫm” (tên tiếng anh: “Memories, Dreams, Reflections”) là cuốn hồi ký được viết vào cuối đời của nhà tâm lý học vĩ đại Carl Gustav Jung, phần lớn được kể cho người cộng sự Aniela Jaffé, rồi chính ông biên tập, chỉnh sửa và bổ sung.
Giữa các tác phẩm chuyên sâu về nghiên cứu của Carl Jung, “Hồi ức, Giấc mơ, Suy ngẫm” nổi bật như một viên ngọc quý. Không phải một công trình nghiên cứu hàn lâm khó hiểu, đây như là một cuốn tự truyện độc đáo mà thông qua đó, Jung dẫn dắt chúng ta khám phá hành trình nội tâm của ông – từ những ký ức tuổi thơ, những giấc mơ giàu biểu tượng đến những chiêm nghiệm sâu sắc về bản thể con người và vũ trụ.
Carl Jung viết trong tác phẩm rằng: “Tôi chỉ có thể hiểu mình dưới ánh sáng của những sự kiện nội tâm. Chính những điều này tạo nên sự đặc biệt cho cuộc đời tôi, và cuốn tự truyện của tôi là để nói về chúng.”
Và ông đã kể lại điều kỳ lạ ấy, không phải bằng giọng nói của một nhà khoa học, mà như một người thầy lớn, ngồi xuống cùng ta trong yên lặng, chia sẻ một cách nhẹ nhàng nhưng sâu sắc những điều khó gọi thành lời: nỗi cô đơn của một đứa trẻ khác biệt, niềm đam mê khám phá giấc mơ, cú rạn vỡ khi chia tay Freud – người đồng hành quan trọng – và cả sự thức tỉnh từ chính những khủng hoảng tưởng chừng không lối thoát.
Tác phẩm này đặc biệt vì nó cho thấy: những học thuyết lừng danh như vô thức tập thể, các nguyên mẫu, hay hành trình cá nhân hóa… không phải chỉ là kết quả của nghiên cứu phòng thí nghiệm, mà là kết tinh của một đời sống nội tâm sâu sắc và phi thường. Jung không lý giải con người từ bên ngoài. Ông sống với từng tầng lớp cảm xúc, biểu tượng, và cả bóng tối trong chính mình – để rồi từ đó khai sinh nên một hệ thống tư tưởng giúp hàng triệu người hiểu được bản thân.
Đọc cuốn sách này, bạn mới thực sự cảm nhận được chiều sâu tư tưởng, tầm vóc vĩ đại và sức ảnh hưởng bền bỉ của Jung trong đời sống văn hóa và tâm thức con người. Không chỉ là một nhà phân tâm học, Carl Jung còn là một người đối thoại với cái thiêng liêng, một tâm hồn chiêm niệm, một nghệ sĩ của tâm thức. Ở những chương cuối cùng, cuốn sách như trầm lại, như một bài thiền văn, nơi ông viết về cái chết, về cõi linh hồn, về sự kết nối giữa con người với điều vượt khỏi lý trí.
Dù bạn chỉ vừa bắt đầu hứng thú với lý thuyết của Jung, là chuyên gia trong lĩnh vực tâm lý hay đơn giản là một tâm hồn đang kiếm tìm lời đáp cho câu hỏi “Tôi là ai?”, thì “Hồi ức, Giấc mơ, Suy ngẫm” vẫn là sự lựa chọn rất xứng đáng cho bạn.
Với ngôn từ dung dị gần gũi, bạn không chỉ được tiếp cận những kiến giải từ cha đẻ của Tâm lý học phân tích mà còn được truyền cảm hứng để tự mình khám phá cội rễ của vô thức cá nhân, giải mã những nguyên mẫu và cả tầng vô thức tập thể đang âm thầm định hình Cây Sự sống của chính bạn.
Bìa sách sử dụng hình mandala do chính Jung vẽ – biểu tượng của sự toàn vẹn tâm linh mà ông suốt đời theo đuổi. Trong vòng tròn ấy là bản thể (Self), là các nguyên mẫu cổ xưa, là sự cân bằng của những đối cực. Jung từng dùng mandala để chữa lành, để lắng nghe vô thức, để giúp con người kết nối trở lại với chính mình.
“Hồi ức, Giấc mơ, Suy ngẫm” không hứa sẽ trả lời mọi câu hỏi về cuộc đời. Nhưng nó sẽ trao cho bạn một tấm gương – để từ đó, bạn có thể soi chiếu chính mình.
Bởi đôi khi, để hiểu thế giới – ta cần bắt đầu bằng việc hiểu chính mình.
IV. Các hoạt động tâm thần học
XI. Về cuộc sống sau cái chết
XII. Những suy tư muộn màng
Carl Gustav Jung (1875 – 1961)
Nhà tâm lý học lớn, có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Ông là bác sĩ tâm thần tiên phong, người sáng lập ra trường phái Tâm lý học phân tích (còn gọi là Tâm lý học chiều sâu), một nhánh quan trọng được phát triển từ phân tâm học [của S. Freud], đồng thời cũng góp phần định hình lại cách chúng ta nhìn nhận về thần kinh học thông qua những khám phá về các khía cạnh tâm thức sâu xa.
Jung nổi tiếng với các nghiên cứu về vô thức tập thể và nguyên mẫu, những khái niệm đã cách mạng hóa hiểu biết của chúng ta về bản chất con người, huyền thoại và biểu tượng. Sự nghiệp khoa học của ông tập trung vào quá trình cá nhân hóa, hành trình tìm kiếm sự toàn vẹn của bản thân, cũng như mối liên hệ giữa các truyền thống tâm linh cổ xưa với tâm lý học hiện đại.
_ Psychological Types (Các loại hình Tâm lý), 1921
_ Aion: Researches into the Phenomenology of the Self (Nghiên cứu về Hiện tượng học của cái Tôi toàn thể), 1951
_ Memories, Dreams, Reflections (Hồi ức, Giấc mơ, Suy ngẫm), 1961
_ Red Books (Sách Đỏ), 2009
TRÍCH ĐOẠN/ CÂU QUOTE HAY
_Dù là những cá nhân riêng biệt, con người chúng ta, ở một mức độ lớn, vẫn là đại diện, là nạn nhân và là tác nhân của một tinh thần tập thể có tuổi đời tính bằng thế kỷ. Ta có thể tưởng rằng suốt đời được tự làm theo ý mình, và có thể chẳng bao giờ nhận ra phần lớn thời gian ta chỉ là vai phụ trên sân khấu của vở kịch thế gian. Có những yếu tố, dù ta không biết đến, vẫn ảnh hưởng đến đời ta – và càng mạnh hơn nếu chúng nằm trong vô thức.
_ Tôi không có ý định, cũng chẳng đủ khả năng, để đứng ngoài bản thân và quan sát số phận của mình một cách thật sự khách quan. Nếu làm vậy, tôi sẽ phạm sai lầm thường thấy trong các hồi ký – hoặc dệt nên một ảo tưởng về cách lẽ ra mọi chuyện nên xảy ra, hoặc viết ra một lời biện hộ cho đời mình. Rốt cuộc, con người là một hiện tượng không thể tự phán xét mình, và việc này, dù tốt hay xấu, vẫn phải giao cho người khác nhận định.
_ Trong nhiều trường hợp tâm thần học, bệnh nhân đến với chúng tôi luôn mang theo một câu chuyện chưa từng được kể – và thường thì chẳng ai biết đến câu chuyện đó. Theo tôi, việc điều trị thực sự chỉ có thể bắt đầu sau khi ta khám phá được câu chuyện cá nhân đó. Đó là bí mật của bệnh nhân, là tảng đá mà họ va phải và vỡ tan. Nếu tôi biết được câu chuyện bí mật ấy, tôi có trong tay chiếc chìa khóa để điều trị. Nhiệm vụ của bác sĩ là tìm ra cách để đạt tới tri thức đó. Trong đa số trường hợp, chỉ khai thác phần ý thức là không đủ. Đôi khi một bài kiểm tra liên tưởng có thể mở đường; cũng có thể là việc giải mã giấc mơ, hoặc một mối quan hệ kiên nhẫn, lâu dài với bệnh nhân như giữa người với người. Trong điều trị, vấn đề luôn luôn là con người toàn vẹn – không bao giờ chỉ là triệu chứng đơn lẻ. Chúng ta phải đặt ra những câu hỏi thách thức nhân cách toàn diện.
_ Tâm thức phức tạp hơn và khó tiếp cận hơn cơ thể rất nhiều. Có thể nói rằng, nó là một nửa thế giới – nửa chỉ thực sự tồn tại khi ta nhận thức được nó. Vì lý do đó, tâm thức không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là vấn đề của cả thế giới, và nhà tâm thần học phải đối mặt với cả một thế giới.
_ Với tôi, một chân lý khoa học là một giả thuyết có thể tạm thời xem là phù hợp, nhưng không bao giờ được coi là một giáo lý vĩnh cửu.
_ Rốt cuộc, người nghệ sĩ hiện đại luôn muốn sáng tạo nghệ thuật từ vô thức.
_ [...] không có lịch sử thì không thể có tâm lý học – và chắc chắn là không thể có tâm lý học về vô thức.
_ Cuộc đời tôi đã được xuyên thấu và gắn kết lại bởi một ý tưởng và một mục tiêu duy nhất: đó là đi sâu vào bí mật của nhân cách. Mọi thứ đều có thể được giải thích từ điểm trung tâm ấy, và tất cả các công trình của tôi đều liên quan đến chủ đề duy nhất này.
_ Mọi phán đoán của một cá nhân đều chịu ảnh hưởng bởi kiểu nhân cách của anh ta, và rằng mọi quan điểm đều tất yếu là tương đối.
_ Khi một nhà vật lý nói rằng nguyên tử có cấu tạo như thế này hay thế kia, và vẽ một mô hình về nó, ông ta không hề có ý nói ra một chân lý vĩnh cửu. Nhưng các nhà thần học lại không hiểu khoa học tự nhiên, và đặc biệt là không hiểu tư duy tâm lý học. Tư liệu của tâm lý học phân tích, những sự kiện chính yếu của nó, bao gồm các phát ngôn – các phát ngôn thường xuất hiện lặp lại một cách nhất quán ở những nơi và thời điểm khác nhau.
_ Giống như bất kỳ ai có khả năng tự xét mình, tôi đã sớm mặc nhiên cho rằng sự phân đôi trong nhân cách của mình là một vấn đề hoàn toàn cá nhân và thuộc trách nhiệm riêng của tôi.
_ Mục tiêu của người Ấn không phải là sự hoàn thiện về mặt đạo đức, mà là trạng thái nirdvandva – giải thoát khỏi các đối cực. Họ mong muốn được thoát khỏi tự nhiên; để thực hiện mục tiêu này, họ tìm kiếm trong thiền định trạng thái không hình ảnh và trống rỗng. Tôi, ngược lại, muốn tiếp tục sống trong trạng thái chiêm nghiệm sinh động về thiên nhiên và các hình ảnh thuộc tâm thức. Tôi không muốn được giải thoát khỏi con người, cũng không khỏi bản thân, hay khỏi tự nhiên; bởi với tôi, tất cả những điều đó đều là những phép màu vĩ đại nhất. Thiên nhiên, tâm thức, và sự sống hiện lên trước tôi như thần thánh đã được phơi bày – và tôi còn có thể mong ước gì hơn thế? Với tôi, ý nghĩa tối cao của Tồn Tại chỉ có thể nằm ở chỗ: nó tồn tại – chứ không phải ở chỗ nó không tồn tại, hay không còn tồn tại nữa.
Với tôi, không có sự giải thoát nào bằng mọi giá. Tôi không thể được giải thoát khỏi điều gì mà tôi chưa từng sở hữu, chưa từng làm, hay chưa từng trải nghiệm. Giải thoát thực sự chỉ khả thi khi tôi đã làm tất cả những gì có thể, đã hiến dâng hoàn toàn cho một điều gì đó và tham dự vào nó đến tận cùng. Nếu tôi rút lui khỏi sự tham dự ấy, thì tôi gần như tự cắt bỏ một phần tương ứng trong tâm thức. Dĩ nhiên, có thể có lý do chính đáng khiến tôi không đắm chìm trong một trải nghiệm nào đó. Nhưng khi đó, tôi buộc phải thừa nhận sự bất lực của mình, và phải hiểu rằng tôi có thể đã bỏ lỡ một điều hết sức quan trọng. Bằng cách này, tôi chuộc lại sự thiếu vắng hành động tích cực bằng nhận thức rõ ràng về sự bất toàn của bản thân.
Một người chưa từng đi qua địa ngục của những đam mê trong chính mình thì chưa bao giờ vượt thắng được chúng. Chúng sẽ sống kề cận người đó, và bất kỳ lúc nào, một tia lửa có thể phóng ra và thiêu rụi chính ngôi nhà của anh ta. Mỗi khi chúng ta từ bỏ, lãng quên, và bỏ lại quá nhiều điều, thì luôn luôn có nguy cơ rằng những điều ta đã lơ là ấy sẽ quay trở lại với sức mạnh còn lớn hơn.
