Đồng chí Nguyễn Văn Cừ là một chiến sĩ cộng sản kiên cường, nhà lý luận xuất sắc của Đảng và cách mạng Việt Nam, một tấm gương sáng ngời về tinh thần phê bình và tự phê bình, đã có những đóng góp quan trọng trong việc vạch ra chiến lược và sách lược của cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng Đảng về tư tưởng chính trị và tổ chức.
Là Tổng Bí thư của Đảng trong giai đoạn lịch sử đầy biến động và phức tạp, trong nội bộ Đảng và phong trào cách mạng xuất hiện những khuynh hướng khác nhau, có thể gây chia rẽ, phân liệt Đảng, làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng, với bút danh Trí Cường, đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã viết cuốn sách Tự chỉ trích - một tác phẩm lý luận mẫu mực về tinh thần phê bình và tự phê bình, do Nhà sách Dân chúng ấn hành tại Sài Gòn năm 1939.
Đã hơn nửa thế kỷ trôi qua nhưng tinh thần chủ đạo trong Tự chỉ trích vẫn còn nguyên tính thời sự trong cuộc sống hôm nay với Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thiết thực phục vụ Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, nhằm giúp cho cán bộ, đảng viên có tài liệu nghiên cứu, học tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật tiếp tục xuất bản cuốn sách Tự chỉ trích của nguyên Tổng Bí thư.
Trong tác phẩm, đồng chí đã nêu rõ: "Bao giờ sự chỉ trích cũng là tự chỉ trích Bônsơvích, nghĩa là để huấn luyện quần chúng và giúp đảng viên tự huấn luyện, để làm tăng uy tín và ảnh hưởng của Đảng, để cho Đảng được càng thống nhất và củng cố, để đưa phong trào phát triển lên, đưa cách mạng tới thắng lợi; chớ không phải đặt cá nhân mình lên trên Đảng, đem ý kiến riêng - dù cho đúng - đối chọi với Đảng, vin vào một vài khuyết điểm mà mạt sát Đảng, phá hoại ảnh hưởng của Đảng, gieo mối hoài nghi, lộn xộn trong quần chúng, gây mầm bè phái chia rẽ trong hàng ngũ Đảng. ...". Cũng theo đồng chí Nguyễn Văn Cừ: "Công khai, mạnh dạn, thành thực vạch những nhầm lỗi của mình và tìm phương châm sửa đổi, chống những xu hướng hoạt đầu thỏa hiệp, như thế không phải làm yếu Đảng, mà là làm cho Đảng được thống nhất, mạnh mẽ. Làm như thế không sợ địch nhân lợi dụng, chửi rủa vu cáo cho Đảng, không sợ "nối giáo cho giặc". Trái lại, nếu "đóng kín cửa bảo nhau", giữ cái vỏ thống nhất mà bề trong thì hổ lốn một cục, đầy rẫy bọn hoạt đầu, đó mới chính là để cho quân thù chửi rủa; hơn nữa, đó tỏ ra không phải một đảng tiền phong cách mạng, mà là một đảng hoạt đầu cải lương".... Với tinh thần ấy, tác phẩm "Tự chỉ trích" đã trở thành một tài liệu giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên. Đặc biệt, qua đó cho thấy, sự phê bình và tự phê bình không phải chỉ dừng ở phương diện cá nhân nhân cách cán bộ mà cao hơn thế, ở tầm tư tưởng chiến lược của cách mạng.
Qua Tự chỉ trích, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ đã thể hiện là một lãnh tụ cộng sản linh hoạt, sáng tạo, có tầm chiến lược, song tuyệt đối trung thành với nguyên tắc Đảng. Hơn nửa thế kỷ qua, Tự chỉ trích đã trở thành một ấn phẩm lý luận chính trị nổi tiếng; tác phẩm đã nêu tấm gương sáng về tính chiến đấu, về việc thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong Đảng, đã góp phần uốn nắn những lệch lạc trong phong trào cách mạng và dân chủ, tăng cường sự thống nhất ý chí và hành động trong Đảng; kiên quyết đấu tranh chống lại mọi biểu hiện cơ hội chủ nghĩa, cả tả khuynh và hữu khuynh, bảo đảm tính đúng đắn, trong sáng và tất thắng của đường lối chính trị của Đảng. Tác phẩm là văn kiện tổng kết những kinh nghiệm phong phú về việc thực hiện chính sách mặt trận của Đảng, thể hiện tầm nhìn chiến lược, nó không chỉ có giá trị củng cố niềm tin, tăng cường sự thống nhất ý chí và hành động của toàn Đảng lúc bấy giờ, mà còn có giá trị thực tiễn to lớn; là cẩm nang của Đảng trong mọi thời kỳ về xây dựng, củng cố sự đoàn kết thống nhất và sức chiến đấu của Đảng nhất là trong công cuộc đổi mới, hội nhập hiện nay.
