Genesis - Khởi Nguyên - Trí Tuệ Nhân Tạo, Niềm Hi Vọng Và Tinh Thần Nhân Loại
“Khởi nguyên: Trí tuệ nhân tạo, niềm hi vọng và tinh thần nhân loại” là cuốn sách cuối cùng, suy nghĩ và mối bận tâm cuối đời của Henry Kissinger, được viết cùng với hai chuyên gia công nghệ hàng đầu Eric Schmidt và Craig Mundie.
Walter Isaacson đã nhận xét: “Trong Kỷ nguyên AI sắp tới, vai trò của con người sẽ là gì? Trong những năm cuối đời, Henry Kissinger đã dồn tâm trí cho lĩnh vực nghiên cứu AI. Ông cùng với hai chuyên gia công nghệ Eric Schmidt và Craig Mundie đã viết cuốn sách này, đào sâu vào tìm hiểu một chủ đề cực kỳ quan trọng: cách thức để bảo vệ phẩm giá và các giá trị của loài người trong thời đại máy móc đang dần trở nên tự chủ.”
Trong cuốn sách này, ba tác giả cùng khám phá những tác động của AI lên 8 lĩnh vực hoạt động và tư duy khác nhau của con người, tương ứng với 8 chương, đó là: Khám phá, Bộ não, Thực tại, Chính trị, An ninh, Thịnh vượng, Khoa học, Chiến lược; để cuối cùng đi đến đáp án mang tính triết học cho công cuộc tìm kiếm một chiến lược khả dĩ để cân bằng giữa lợi ích và rủi ro.
Để làm được điều đó, Kissinger đã phân tích triển vọng chung sống hòa bình và xa hơn nữa là sự cộng sinh, giữa con người và AI. Bằng cách mở ra khả năng hòa giải giữa hai “loài” – một bên là hữu cơ, một bên là nhân tạo – ông cũng chỉ ra một lựa chọn then chốt: tạo ra một thế giới nơi AI trở nên giống ta, hay một thế giới nơi ta trở nên giống AI.
Cuốn sách mở đầu bằng việc phác họa sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), nhấn mạnh sự khác biệt căn bản giữa trí tuệ máy móc và trí tuệ con người. AI có khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ và ra quyết định dựa trên các thuật toán phức tạp, từ đó đặt ra những thách thức đối với nền tảng tri thức, kinh nghiệm và năng lực nhận thức truyền thống của con người. Câu hỏi về ý nghĩa của sáng tạo, ý chí tự do và nhận thức trong một thế giới do AI chi phối trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Từ góc nhìn chiến lược và ngoại giao, Henry Kissinger đặc biệt quan tâm đến hệ lụy địa chính trị của AI. Ông phân tích cách công nghệ này có thể làm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu, kích hoạt những hình thức cạnh tranh mới giữa các quốc gia, đồng thời làm lung lay các cấu trúc quốc tế hiện hữu. Cuốn sách cảnh báo nguy cơ về một cuộc chạy đua vũ trang AI, nơi các quốc gia đẩy mạnh phát triển mà thiếu sự hiểu biết đầy đủ về hậu quả dài hạn.
Một điểm nổi bật khác là phân tích về tác động của AI đối với bản chất con người. Các tác giả đặt vấn đề: việc ngày càng phụ thuộc vào AI trong ra quyết định và giải quyết vấn đề có thể làm xói mòn khả năng tư duy độc lập và phán đoán đạo đức. Đặc biệt, họ lo ngại về hiện tượng “hộp đen” – nơi con người không thể hiểu rõ cách AI đưa ra quyết định, dẫn đến sự suy giảm trách nhiệm và khả năng kiểm soát.
Cuốn sách cũng đi sâu vào những câu hỏi triết học như: AI có thể đạt đến ý thức hay không? Có nên tạo ra AI có tự nhận thức? Và điều gì xảy ra nếu ranh giới giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ tự nhiên bị xóa nhòa? Những câu hỏi này không chỉ mang tính học thuật mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc định hướng sự phát triển của AI.
Cuối cùng, tác phẩm khẳng định rằng dù AI mang lại nhiều cơ hội trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp và thúc đẩy đổi mới, con người vẫn cần một cách tiếp cận thận trọng. Việc xây dựng các khuôn khổ đạo đức và pháp lý rõ ràng là điều thiết yếu để đảm bảo AI phục vụ lợi ích chung mà không đe dọa đến các giá trị nền tảng của nhân loại.
Tác phẩm lọt nhiều top bán sách như: New York Times Bestseller, Usa Today Bestseller, Los Angeles Times Bestseller, J.P. Morgan Nextlist Selection…
Henry A. Kissinger sinh ra tại Đức vào năm 1923, phục vụ trong Quân đội Hoa Kỳ trong Thế chiến II và giảng dạy lịch sử và chính phủ trong hai thập kỷ tại Đại học Harvard trước khi trở thành Cố vấn An ninh Quốc gia và Bộ trưởng Ngoại giao trong chính quyền của Tổng thống Richard Nixon và Gerald Ford. Là người nhận Giải thưởng Nobel Hòa bình và Huân chương Tự do của Tổng thống, cùng với nhiều giải thưởng khác, ông đã viết nhiều tác phẩm có ảnh hưởng về chính khách và quan hệ quốc tế, gần đây nhất là Lãnh đạo. Cho đến khi qua đời vào tháng 11 năm 2023, ông vẫn luôn được các tổng thống Hoa Kỳ cũng như nhiều nhà lãnh đạo và hoạch định chính sách thế giới mời tham vấn.
Eric Schmidt là một nhà công nghệ, doanh nhân và nhà từ thiện. Gia nhập những người sáng lập Google vào năm 2001, ông đã giúp công ty phát triển từ một công ty khởi nghiệp ở Thung lũng Silicon thành một công ty hàng đầu thế giới về công nghệ, đầu tiên là với tư cách là giám đốc điều hành và chủ tịch, sau đó là chủ tịch điều hành và cố vấn kỹ thuật. Năm 2021, ông thành lập Dự án Nghiên cứu Cạnh tranh Đặc biệt, một sáng kiến phi lợi nhuận nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh lâu dài của Hoa Kỳ trong lĩnh vực AI và công nghệ. Gần đây nhất, ông và vợ Wendy đã đồng sáng lập Schmidt Sciences, một tổ chức phi lợi nhuận hoạt động để thúc đẩy khoa học và công nghệ, giúp con người hiểu sâu hơn về thế giới tự nhiên và phát triển các giải pháp cho các vấn đề toàn cầu.
Craig J. Mundie, chủ tịch của Mundie & Associates, gia nhập Microsoft vào năm 1992 và nghỉ hưu vào năm 2014 với tư cách là giám đốc nghiên cứu và chiến lược. Ông tư vấn cho Microsoft về điện toán lượng tử và an ninh mạng, là giám đốc của Viện Sinh học Hệ thống, cố vấn công nghệ cho Cleveland Clinic và cũng là nhà đầu tư/cố vấn cho các công ty giai đoạn đầu tham gia vào lĩnh vực AI, công nghệ sinh học, năng lượng nhiệt hạch và khoa học vật liệu. Ông đã phục vụ các đời tổng thống Clinton, Bush và Obama trong Hội đồng Cố vấn Viễn thông An ninh Quốc gia và Hội đồng Cố vấn Khoa học và Công nghệ của Tổng thống. Ông có bằng Tiến sĩ Kỹ thuật từ Học viện Rensselaer.
ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA
- “AI có lẽ là một trong những cuộc cách mạng công nghệ vĩ đại nhất từ trước đến nay và câu hỏi lớn nhất được đặt ra là liệu con người sẽ thích nghi như thế nào. Cuốn sách quan trọng này mang đến một cái nhìn thực dụng đầu tiên về tương lai đang ở ngay trước mắt – một tương lai với những khả năng gần như vô hạn, đi kèm với những thách thức mới vô cùng phức tạp.” – SAM ALTMAN
- “Cuốn sách mới này đã kịp thời khám phá mối quan hệ giữa trí tuệ nhân tạo với tri thức, quyền lực và chính trị. Nó buộc chúng ta phải suy nghĩ nghiêm túc về những rủi ro và tiềm năng mà AI mang lại cho nhân loại.” – BILL GATES
- “Trong Kỷ nguyên AI sắp tới, vai trò của con người sẽ là gì? Trong những năm cuối đời, Henry Kissinger đã dồn tâm trí cho lĩnh vực nghiên cứu AI. Ông cùng với hai chuyên gia công nghệ Eric Schmidt và Craig Mundie đã viết cuốn sách này, đào sâu vào tìm hiểu một chủ đề cực kỳ quan trọng: cách thức để bảo vệ phẩm giá và các giá trị của loài người trong thời đại máy móc đang dần trở nên tự chủ.” – WALTER ISAACSON
- “Kissinger, Mundie và Schmidt đã mang đến cho chúng ta những suy ngẫm sâu sắc nhất từ trước đến nay về cả cơ hội lẫn thách thức mà một hệ thống toàn cầu được định hình bởi AI sẽ tạo ra. Đọc cuốn sách này, các bạn sẽ lĩnh hội được những bài học vô cùng giá trị. Trước khi có thể nghĩ đến việc xây dựng các chính sách mới về AI, điều cấp thiết là chúng ta phải tái định nghĩa lý trí và bản chất con người. Đây là tác phẩm cuối cùng của Henry Kissinger, và rất có thể, nó sẽ trở thành tác phẩm mang tính dự báo nhất và quan trọng nhất của ông. Đây thực sự là một cuốn sách có ý nghĩa vô cùng to lớn.” – LARRY SUMMERS
- “Các tác giả của Khởi nguyên đã đặt ra những câu hỏi vô cùng ý nghĩa. Và theo tôi, cách tốt nhất để giải đáp chúng là trang bị cho tất cả mọi người công cụ và công nghệ tiên tiến. Điều này sẽ trao cho họ sức mạnh để tự tin hơn, có năng lực hơn và làm chủ cuộc sống của mình tốt hơn.” – SATYA NADELLA
- “Đây là một cuốn sách mà bất cứ ai có ý định suy nghĩ nghiêm túc về những thách thức đi cùng với AI sẽ không thể bỏ qua. Khởi nguyên không chỉ tổng hợp những gì chúng ta đã biết, mà quan trọng hơn, nó chỉ ra những điều chúng ta chưa biết về những hiểm họa tiềm tàng từ sự phát triển không kiểm soát của AI. Vận dụng những bài học lịch sử từ kỷ nguyên hạt nhân, Kissinger và các cộng sự đã phác họa một cách chân thực con đường đầy chông gai phía trước.” – GRAHAM ALLISON
TRÍCH ĐOẠN/ CÂU QUOTE HAY
- Theo chúng tôi, sự xuất hiện của AI đang đặt ra câu hỏi lớn về sự tồn vong của con người. Như sẽ lý giải tường tận trong cuốn sách, những năng lực AI sẽ có được trong tương lai cộng với khả năng vận hành với tốc độ quá sức tưởng tượng của con người sẽ làm tất cả các quy định truyền thống trở nên lỗi thời. Chúng ta sẽ cần một hình thức kiểm soát hoàn toàn mới. Đối với cộng đồng khoa học toàn cầu, nhiệm vụ trước mắt là tìm ra các biện pháp kỹ thuật để tích hợp các biện pháp bảo vệ nội tại vào mọi hệ thống AI.
Về phần mình, các quốc gia và tổ chức quốc tế, một khi đã đạt được sự đồng thuận, phải phát triển các cấu trúc chính trị mới để giám sát, thực thi và ứng phó với khủng hoảng. Điều đó đòi hỏi phải giải quyết không chỉ một mà là hai “vấn đề đồng bộ” (alignment problem): sự đồng bộ về mặt kỹ thuật giữa các giá trị và ý định của con người với hành động của AI, và sự đồng bộ về mặt ngoại giao giữa con người với nhau.
Chúng tôi tin rằng những vấn đề mà chúng ta đang phải đối mặt đã trở nên quá cấp bách. Thay vì ngồi chờ khủng hoảng xảy ra, xã hội của chúng ta, rộng hơn là cả nhân loại, cần chủ động và quyết liệt hơn nữa trong việc tìm kiếm giải pháp. An ninh cho nhân loại chắc chắn là yếu tố then chốt để ứng phó thành công với trí tuệ nhân tạo. Nhưng chỉ riêng điều đó thôi thì chưa đủ để giải quyết mọi vấn đề mà AI đặt ra. Bởi lẽ, trong kỷ nguyên AI, chính bản than chúng ta cũng sẽ thay đổi. Vậy câu hỏi đặt ra là, liệu chúng ta, với tư cách là con người, có muốn tiếp tục kiểm soát những thay đổi này hay không, và nếu có thì đến mức độ nào?
- Đối với Thượng đế, thế giới và cả những sáng tạo tân tiến nhất, tâm trí ta vẫn còn vẹn nguyên sự hồn nhiên như trẻ nhỏ. Hiểu thấu đáo những gì ta đã tạo ra, cả về mặt logic và cảm xúc, sẽ là một bước ngoặt quan trọng trên hành trình trưởng thành của nhân loại. Tuy nhiên, ta vẫn cần một bước nhảy vọt của lòng tin, một sự đột phá, để vượt qua sự ràng buộc và bước vào một giai đoạn thay đổi mới. Tình thế này đòi hỏi ta phải hành động trong bất định, một thử thách mà các nhà lãnh đạo nhân loại đã đối mặt từ buổi sơ khai của lịch sử. Hành động chưa bao giờ đồng nghĩa với việc nắm giữ quyền kiểm soát tuyệt đối, mà là ngược lại. Điều này sẽ không thay đổi trong kỷ nguyên AI; chúng ta không thể kỳ vọng sẽ biết trước tương lai tường tận hơn so với các thế hệ trước đây.
- Dù chúng tôi cho rằng nên ưu tiên phát triển những AI có nhân tính (humane AI), chúng tôi vẫn nhận thấy tiềm năng ở một số vai trò nhất định cho con người nhân tạo (artificial human). Nếu chúng ta có khả năng thiết kế năng lực đặc thù, cho phép một số cá nhân đạt đến trình độ tương đương với AI ở một số khía cạnh trong tương lai, thì dự án này sẽ mang lại những lợi ích vô cùng to lớn. Nỗ lực này, dĩ nhiên, phải xuất phát từ lựa chọn cá nhân. Sự thận trọng của chúng tôi, trong trường hợp này, phản ánh tình thế khó xử chung mà ta đang đối mặt: Không thể đơn thuần thay thế quá trình tiến hóa bằng thiết kế nhân tạo, bởi điều đó đồng nghĩa với việc từ bỏ bản chất con người. Tuy nhiên, từ bỏ không khám phá thêm – dù là trên phương diện tinh thần, thể chất, khoa học hay triết học – cũng sẽ dẫn đến một kết quả tương tự.
